موتور آسانسور

موتور آسانسور به‌عنوان قلب تپنده سیستم آسانسور ، نقش حیاتی در تأمین نیروی محرکه و عملکرد روان و ایمن آن ایفا می‌کند. به همین دلیل، انتخاب موتور مناسب برای آسانسور یکی از تصمیمات کلیدی در فرایند طراحی و اجرای سیستم‌های حمل‌ونقل عمودی در ساختمان‌ها به‌شمار می‌رود. با این حال، این انتخاب همواره با چالش‌هایی همراه است. و سازندگان و پیمانکاران را با پرسش‌های متعددی روبه‌رو می‌سازد:

1. انواع موتور آسانسور کدامند و چه تفاوت‌هایی با یکدیگر دارند؟
2. اجزای اصلی تشکیل‌دهنده موتور شامل چه بخش‌هایی است؟
3. انکودر در موتور چه نقشی دارد و چرا وجود آن ضروری است؟
4. چه معیارهایی باید در انتخاب بهترین موتور مدنظر قرار گیرد؟
5. قیمت انواع موتور آسانسور چقدر است و چه عواملی بر آن تأثیرگذارند؟
6. فرایند خرید موتور چگونه است و از کجا باید تهیه شود؟

در این مقاله ، تلاش می کنیم تا به این پرسش‌ها به‌صورت جامع و کاربردی پاسخ دهیم. تا راهنمایی مؤثر برای مهندسان، سازندگان ساختمان و فعالان حوزه صنعت آسانسور فراهم شود. با ما همراه باشید.

موتور آسانسور چیست؟

موتور به‌عنوان یکی از اصلی‌ترین و حیاتی‌ترین اجزای سیستم آسانسور شناخته می‌شود. این وسیله مکانیکی، وظیفه تولید و انتقال نیروی محرکه لازم برای حرکت عمودی کابین آسانسور را بر عهده دارد. در واقع، بدون وجود موتور، امکان جابجایی کابین و حمل مسافران یا بار در ساختمان‌ها فراهم نخواهد بود.

نقش اصلی موتور، غلبه بر وزن کابین به‌همراه بارهای وارده (مانند افراد یا اجناس) و ایجاد نیروی کافی برای حرکت روان و ایمن آن در چاه آسانسور است. بسته به نوع سیستم آسانسور (کششی یا هیدرولیک)، موتور می‌تواند به اشکال مختلفی مانند گیربکس‌دار، بدون گیربکس (گیرلس) یا موتورهای هیدرولیکی طراحی و استفاده شود.

به‌دلیل اهمیت عملکرد صحیح موتور در ایمنی و کارایی کل سیستم، انتخاب نوع مناسب موتور ، توان مصرفی، کیفیت ساخت، برند سازنده و قابلیت انطباق با شرایط پروژه، همگی از عواملی هستند. که در تصمیم‌گیری نهایی نقش کلیدی ایفا می‌کنند.

انواع موتور آسانسور

موتور در مدل‌ها و تکنولوژی‌های مختلفی تولید می‌شود. که هر کدام متناسب با نوع آسانسور و شرایط کاربری ساختمان انتخاب می‌گردند. نوع موتور تأثیر مستقیمی بر عملکرد، مصرف انرژی، نگهداری، طول عمر و حتی قیمت نهایی سیستم آسانسور دارد. از این رو، شناخت انواع موتور و ویژگی‌های هر یک برای سازندگان، طراحان و مجریان پروژه‌های ساختمانی اهمیت فراوانی دارد.

در پاسخ به سوال اول مقدمه باید گفت: به‌طور کلی، موتورهای آسانسور به چند نوع اصلی تقسیم می‌شوند، از جمله:

• موتور گیربکس‌دار 
• موتور بدون گیربکس
• موتور هیدرولیکی

هر یک از این موتورها دارای مزایا، معایب و ویژگی‌های فنی خاص خود هستند. برای مثال برخی از آن‌ها مانند موتور گیرلس برای ساختمان‌های پرتردد و مرتفع مناسب‌اند. در حالی‌که برخی دیگر در پروژه‌های کم‌تردد و با ارتفاع پایین عملکرد بهتری دارند. بررسی دقیق مشخصات فنی، هزینه اولیه، میزان مصرف انرژی، نیاز به سرویس و نگهداری و همچنین سازگاری با فضای فنی پروژه، از جمله فاکتورهایی هستند. که در انتخاب نوع موتور باید مورد توجه قرار گیرند.

موتور آسانسور گیربکس

موتور گیربکس‌دار یکی از رایج‌ترین انواع موتورهای مورد استفاده در سیستم‌های آسانسور کششی است. این نوع موتور، از طریق یک جعبه‌دنده (گیربکس) نیروی تولید شده توسط موتور را به سرعت و گشتاور مناسب تبدیل می‌کند. و از این طریق، حرکت روان و ایمن کابین را در مسیر عمودی ممکن می‌سازد.

وجود گیربکس در این سیستم، امکان تنظیم سرعت چرخش و کنترل بهتر بار را فراهم می‌سازد. به‌ویژه در مواقعی که آسانسور با وزن‌های متغیر در حال حرکت است. همین ویژگی باعث می شود. که موتور گیربکس‌دار به‌عنوان یک انتخاب مناسب برای ساختمان‌های با ارتفاع متوسط و ترافیک محدود، مانند مجتمع‌های مسکونی یا اداری کم‌تردد، شناخته شود.

این موتورها معمولاً با برق سه فاز کار می‌کنند. و با توجه به ساختار مکانیکی خود، نیاز به سرویس و نگهداری دوره‌ای منظم دارند. همچنین نصب آن‌ها اغلب در موتورخانه بالای چاهک آسانسور انجام می‌شود. که فضای خاصی را در ساختمان به خود اختصاص می‌دهد. موتور گیربکس به دلیل قیمت مناسب‌تر نسبت به مدل‌های پیشرفته‌تر مانند گیرلس، کارکرد قابل‌قبول و تعمیرپذیری ساده‌تر، همچنان یکی از گزینه‌های اقتصادی و کاربردی در صنعت آسانسور به شمار می‌رود.

مزایای موتور آسانسور گیربکس

موتورهای گیربکس‌دار به‌عنوان یکی از متداول‌ترین انواع موتورها دارای مزایای متعددی هستند. که آن‌ها را به گزینه‌ای اقتصادی و کاربردی برای بسیاری از پروژه‌های ساختمانی تبدیل می کند. از جمله مهم‌ترین مزایای این نوع موتور می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• سرعت عملکرد بالاتر نسبت به سیستم‌های هیدرولیک: موتور گیربکس‌دار در مقایسه با موتور هیدرولیکی، سرعت بیشتری در جابجایی کابین ارائه می‌دهد. که این موضوع موجب کاهش زمان انتظار و بهبود بهره‌وری در تردد ساکنین می‌شود.
• دسترسی آسان به قطعات یدکی: با توجه به فراوانی استفاده از این نوع موتور در بازار، قطعات یدکی آن به‌راحتی در دسترس هستند. که این موضوع فرآیند تعمیر و نگهداری را تسهیل می‌کند.
• هزینه راه‌اندازی اولیه کمتر: در مقایسه با موتورهای پیشرفته‌تر مانند گیرلس یا موتورهای با تکنولوژی مغناطیسی دائمی، هزینه اولیه نصب و راه‌اندازی موتور گیربکس‌دار کمتر است. که برای پروژه‌های با بودجه محدود یک مزیت قابل توجه محسوب می‌شود.
• تعمیر و نگهداری آسان‌تر: ساختار مکانیکی ساده‌تر این موتورها باعث می شود. تا فرآیند نگهداری و تعمیرات آن‌ها کم‌هزینه‌تر و سریع‌تر باشد.
• قیمت مناسب و اقتصادی: این موتورها نسبت به سایر انواع پیشرفته، قیمت پایین‌تری دارند. و به همین دلیل در بسیاری از پروژه‌های مسکونی و اداری با ترافیک متوسط گزینه‌ای مقرون‌به‌صرفه محسوب می‌شوند.

معایب موتور آسانسور گیربکس

• صدا و لرزش بیشتر نسبت به موتورهای گیرلس: به دلیل ساختار مکانیکی و وجود گیربکس، این نوع موتور در حین کارکرد، نویز و لرزش بیشتری تولید می‌کند.
• مصرف انرژی بالاتر: بازدهی انرژی در موتورهای گیربکس‌دار نسبت به موتورهای گیرلس یا مغناطیسی پایین‌تر است. این موضوع به مصرف برق بیشتر و در نتیجه هزینه‌های جاری بالاتر منجر می‌شود.
• نیاز به روغن‌کاری و نگهداری دوره‌ای: چرخ‌دنده‌ها و قطعات مکانیکی داخلی نیازمند روان‌کاری منظم هستند تا عملکرد موتور در وضعیت مطلوب باقی بماند. این امر مستلزم هزینه و برنامه‌ریزی برای سرویس‌های دوره‌ای است.
• نیاز به فضای بیشتر جهت نصب: موتورهای گیربکس‌دار معمولاً در موتورخانه‌های مجزا نصب می‌شوند. و به فضای بیشتری در بالای چاهک نیاز دارند. این موضوع در پروژه‌هایی که با محدودیت فضا مواجه‌اند، ممکن است چالش‌برانگیز باشد.
• استهلاک بالاتر نسبت به موتورهای پیشرفته‌تر: به دلیل درگیری مکانیکی بیشتر قطعات، این نوع موتورها در درازمدت دچار فرسایش سریع‌تری می‌شوند. که می‌تواند به کاهش عمر مفید سیستم و افزایش هزینه‌های تعمیرات منجر شود.

اگرچه موتورهای گیربکس‌دار از نظر اقتصادی و کاربردی در برخی پروژه‌ها گزینه مناسبی هستند. اما باید با در نظر گرفتن معایب آن‌ها و شرایط خاص پروژه، تصمیم‌گیری دقیقی انجام شود.

موتور آسانسور گیرلس

موتور گیرلس یکی از پیشرفته‌ترین انواع موتورهای مورد استفاده در آسانسورهای کششی است. در این نوع موتور، برخلاف موتورهای گیربکس‌دار، از جعبه‌دنده استفاده نمی‌شود. و فلکه کششی مستقیماً به محور موتور متصل است. این ویژگی باعث کاهش قطعات مکانیکی و در نتیجه، افزایش بازدهی، کاهش مصرف انرژی و عملکردی نرم‌تر می‌شود.

کنترل دور فلکه کششی در موتورهای گیرلس توسط اینورتر انجام می‌گیرد. که امکان تنظیم دقیق سرعت و توقف نرم کابین را فراهم می‌کند. به همین دلیل، این موتورها انتخابی ایده‌آل برای پروژه‌هایی هستند. که نیاز به عملکرد سریع، روان و کم‌صدا دارند.

موتور گیرلس معمولاً در پروژه‌های پرتردد و ساختمان‌های بلندمرتبه، مانند برج‌های مسکونی، تجاری، بیمارستان‌ها و هتل‌ها به کار می‌رود. جایی که سرعت حرکت، دقت در توقف و راندمان بالا از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است.

به دلیل حذف گیربکس، این موتورها دارای ابعاد کوچکتر، صدای کمتر، استهلاک پایین‌تر و طول عمر بیشتری هستند. اما هزینه اولیه نصب آن‌ها نسبت به موتورهای گیربکس‌دار بالاتر است. با این حال، در بلندمدت به دلیل کاهش هزینه‌های انرژی و نگهداری، انتخابی مقرون‌به‌صرفه محسوب می‌شوند.

مزایای موتور آسانسور گیرلس

• کیفیت حرکتی بسیار مطلوب: حرکت نرم، یکنواخت و بدون شوک از ویژگی‌های بارز موتور گیرلس است. توقف‌های دقیق و شروع حرکت بدون لرزش، باعث افزایش راحتی کاربران و ایمنی بیشتر سیستم می‌شود.
• قابلیت نصب در فضای محدود: به دلیل طراحی فشرده و حذف جعبه‌دنده، موتور گیرلس را می‌توان در فضاهای کوچک یا حتی بدون نیاز به موتورخانه نصب کرد. این ویژگی برای پروژه‌هایی با محدودیت فضایی بسیار کاربردی است.
• عدم نیاز به روغن‌کاری: با توجه به حذف گیربکس، این موتورها نیازی به روان‌کاری دوره‌ای ندارند. که باعث کاهش هزینه‌های نگهداری و حذف مشکلات زیست‌محیطی ناشی از نشت روغن می‌شود.
• عدم نیاز به فن خنک‌کننده: در بسیاری از مدل‌های گیرلس، به دلیل طراحی بهینه و راندمان بالا، نیازی به فن خنک‌کننده مجزا وجود ندارد. این موضوع علاوه بر کاهش مصرف برق، به کاهش صدای سیستم نیز کمک می‌کند.
• استفاده از قطعات بادوام و مقاوم: قطعات داخلی این موتورها دارای کیفیت بالا و طول عمر بیشتر هستند. همین امر موجب کاهش دفعات تعمیرات و افزایش بهره‌وری سیستم در طول زمان می‌شود.
• کاهش آلودگی صوتی: موتورهای گیرلس تقریباً بی‌صدا عمل می‌کنند. و آلودگی صوتی آن‌ها بسیار کمتر از موتورهای گیربکس‌دار است. این ویژگی به‌ویژه در پروژه‌های مسکونی و هتل‌ها بسیار ارزشمند است.
• استهلاک کمتر: با حذف اجزای مکانیکی درگیر مانند گیربکس، میزان سایش و فرسایش در موتور گیرلس بسیار کاهش می‌یابد. 

معایب موتور آسانسور گیرلس

• هزینه نصب و راه‌اندازی بالا: موتور گیرلس به دلیل تکنولوژی پیشرفته‌تر، تجهیزات کنترلی دقیق‌تر و نیاز به نصب تخصصی، دارای هزینه اولیه بالاتری نسبت به موتورهای گیربکس‌دار است. این موضوع می‌تواند برای پروژه‌های با بودجه محدود، چالش‌برانگیز باشد.
• قیمت بالاتر قطعات و تجهیزات جانبی: قطعات یدکی و اجزای اصلی موتور گیرلس معمولاً قیمت بالاتری دارند. و در برخی موارد ممکن است تأمین آن‌ها زمان‌برتر یا محدودتر از موتورهای سنتی باشد.
• نیاز به انکودر : برای کنترل دقیق موقعیت، سرعت و توقف کابین، موتور گیرلس به انکودر نیاز دارد. این قطعه حساس است. و در صورت خرابی می‌تواند بر عملکرد کل سیستم آسانسور تأثیر بگذارد.
• نیاز به سیستم ترمز قوی و دقیق: به دلیل نبود گیربکس برای کنترل مکانیکی حرکت، ترمزهای مورد استفاده در موتور گیرلس باید قدرت و دقت بیشتری داشته باشند تا ایمنی کامل را در زمان توقف کابین تأمین کنند. این ترمزها نیز به تنظیمات تخصصی‌تری نیاز دارند.

گفتنی است: موتور گیرلس گزینه‌ای مدرن و کارآمد است. اما برای بهره‌برداری بهینه از آن، باید در نظر داشت که اجرای آن مستلزم هزینه بیشتر، تجهیزات حساس‌تر و تخصص فنی بالاتر است. تصمیم‌گیری برای استفاده از این نوع موتور باید بر اساس نیاز پروژه، بودجه و کاربری ساختمان صورت گیرد.

چندی پیش، جناب آقای حمیدی با یکی از کارشناسان فروش مجموعه تماس گرفت تا درباره خرید موتور آسانسور برای پروژه ساختمانی خود مشاوره بگیرد. در گفت‌وگو با کارشناس فروش، آقای حمیدی به‌صراحت اعلام کرد که تمایل دارد از موتور گیرلس ساسی، یکی از برندهای معتبر و باکیفیت وارداتی، در پروژه‌اش استفاده کند.

با توجه به اهمیت تصمیم‌گیری درست در این زمینه، برای ایشان یک قرار حضوری در دفتر مجموعه هماهنگ شد تا بتواند از نزدیک با کارشناسان فنی نیز مشورت کند. در جلسه‌ای که برگزار شد، اطلاعات دقیقی درباره پروژه ایشان دریافت شد. مشخص گردید ساختمان آقای حمیدی پنج طبقه تک‌واحدی است. و از لحاظ ترافیک استفاده آسانسور، پروژه‌ای با رفت‌وآمد محدود به شمار می‌رود.

پس از بررسی شرایط فنی پروژه و تحلیل دقیق نیاز واقعی ساختمان، کارشناس فنی مجموعه توضیح داد که استفاده از موتور گیرلس ساسی، با وجود کیفیت بالا، برای چنین پروژه‌ای مقرون به صرفه نیست و در واقع نیازی به صرف هزینه بالا برای این سطح از کاربری وجود ندارد.

در نهایت، با پیشنهاد کارشناس و رضایت آقای حمیدی، مدلی اقتصادی‌تر و مناسب‌تر از موتور آسانسور انتخاب شد؛ موتوری که ضمن داشتن عملکرد مناسب، با هزینه‌ای به‌صرفه‌تر، به خوبی پاسخگوی نیاز ساختمان ایشان خواهد بود.

این تجربه نشان داد که انتخاب درست موتور آسانسور، تنها به برند یا قیمت آن بستگی ندارد، بلکه باید بر اساس نوع پروژه، تعداد طبقات، میزان ترافیک و نیاز واقعی ساختمان انجام شود.

موتور آسانسور هیدرولیک

موتور هیدرولیک بخش اصلی سیستم محرکه در آسانسورهای هیدرولیکی است. که وظیفه تأمین نیروی لازم برای جابجایی کابین در مسیر عمودی را بر عهده دارد. عملکرد این سیستم مبتنی بر نیروی سیال است. به این صورت که روغن هیدرولیک با فشار بالا توسط یک پمپ هیدرولیک وارد سیلندر می‌شود. با ورود روغن به داخل سیلندر، پیستون به سمت بالا حرکت می کند. و به دنبال آن، کابین آسانسور نیز بالا می‌رود.

در هنگام حرکت نزولی، با باز شدن مسیر برگشت روغن، سیال به مخزن بازمی‌گردد. و پیستون تحت اثر وزن خود و کابین به پایین بازمی‌گردد. این فرآیند ساده و در عین حال ایمن، امکان حرکت روان و کنترل‌شده کابین را در ارتفاع‌های پایین و متوسط فراهم می‌سازد.

موتور هیدرولیکی معمولاً در پایین‌ترین طبقه ساختمان (کنار چاهک یا در اتاق تاسیسات مجاور) نصب می‌شود. و نیازی به موتورخانه در بالای چاه ندارد. به همین دلیل، این نوع سیستم به‌خصوص در پروژه‌هایی که با محدودیت فضا در طبقات بالا مواجه هستند، گزینه‌ای بسیار مناسب محسوب می‌شود.

 

مزایای موتور آسانسور هیدرولیک

• کیفیت حرکتی مناسب: حرکت آسانسورهای هیدرولیک نرم و بدون لرزش است. به‌ویژه در توقف‌ها یا حرکت اولیه، که این موضوع باعث افزایش حس راحتی و امنیت در کاربران می‌شود.
• ایمنی بالا: در صورت قطع برق یا بروز خطا در سیستم، آسانسورهای هیدرولیک به‌طور ایمن و کنترل‌شده به طبقه پایین بازمی‌گردند. همچنین ساختار ساده آن‌ها احتمال خرابی‌های پیچیده را کاهش می‌دهد.
• مصرف انرژی بهینه در حرکت نزولی: در هنگام پایین آمدن، آسانسور نیازی به مصرف برق ندارد. زیرا حرکت نزولی با نیروی وزن کابین و کنترل جریان برگشتی روغن انجام می‌شود. این موضوع به صرفه‌جویی در انرژی کمک می‌کند.
• عدم نیاز به موتورخانه در بالای چاهک: برخلاف سیستم‌های کششی، موتور هیدرولیک در پایین‌ترین قسمت ساختمان نصب می‌شود. که این ویژگی در پروژه‌هایی با محدودیت در پشت‌بام یا فضاهای فنی بسیار مفید است.
• امکان نصب در فضای محدود چاهک: با توجه به حذف سیستم‌های تعلیق پیچیده و فلکه‌های کششی، آسانسور هیدرولیک نیاز به فضای کمتری در چاهک دارد. و می‌توان آن را در سازه‌هایی با محدودیت ابعاد اجرایی نیز اجرا کرد.
• طول عمر بالای قطعات: به دلیل فشار یکنواخت و عدم وجود قطعات درگیر مکانیکی مانند گیربکس، قطعات سیستم هیدرولیک کمتر دچار سایش شده و طول عمر بیشتری دارند.
• سرویس و نگهداری آسان: ساختار ساده موتور هیدرولیکی و دسترسی راحت به تجهیزات آن باعث می‌شود تعمیر و نگهداری سیستم با سهولت انجام شود. و زمان توقف آسانسور در صورت خرابی کاهش یابد.
• قابلیت استفاده از برق تک‌فاز یا سه‌فاز: بسته به نوع موتور و ظرفیت آسانسور، امکان استفاده از برق تک‌فاز برای پروژه‌های کوچک و برق سه‌فاز برای پروژه‌های بزرگ‌تر وجود دارد. که این انعطاف‌پذیری در بسیاری از ساختمان‌ها کاربردی است.

معایب موتور آسانسور هیدرولیک

• سرعت محدود: یکی از نقاط ضعف اصلی آسانسورهای هیدرولیکی، محدودیت در سرعت حرکت است. این نوع سیستم‌ها معمولاً برای سرعت‌های پایین (حدود ۰.۶ تا ۱ متر بر ثانیه) طراحی می شوند. و برای پروژه‌هایی که نیاز به حرکت سریع دارند، گزینه مناسبی نیستند.
• محدودیت در ارتفاع: آسانسورهای هیدرولیکی به دلیل افت فشار در خطوط انتقال روغن، برای ساختمان‌های بلند توصیه نمی‌شوند. به‌طور معمول، استفاده از این سیستم‌ها در ساختمان‌هایی با حداکثر ۴ تا 6 ایستگاه (حدود 18 متر ارتفاع) رایج است.
• احتمال نشت روغن هیدرولیک: در صورت نگهداری نامناسب یا خرابی تجهیزات، خطر نشت روغن وجود دارد. این موضوع می‌تواند علاوه بر کاهش کارایی سیستم، به مشکلات زیست‌محیطی و آلودگی محیط منجر شود.
• نیاز به چاهک عمیق در سیستم جک مستقیم: در نوعی از آسانسورهای هیدرولیکی که از جک مستقیم زیر کابین استفاده می‌شود. باید به اندازه ارتفاع کل حرکت کابین، چاهک حفر شود تا جک به‌طور کامل در آن جای گیرد. این مسأله ممکن است در پروژه‌هایی با محدودیت در عمق زمین یا شرایط خاکی خاص، دردسرساز باشد.

اجزا و مشخصات قطعات موتور آسانسور

موتورها به‌عنوان عنصر کلیدی در حرکت عمودی کابین، مجموعه‌ای از قطعات و اجزای مهندسی‌ هستند. که هر یک نقش مشخص و حساسی در عملکرد سیستم دارند. این قطعات در انواع مختلف موتور (گیربکس، گیرلس، هیدرولیک) ممکن است تفاوت‌هایی داشته باشند. اما اصول عملکردی آن‌ها مبتنی بر ترکیب دقیق مکانیکی، الکتریکی و کنترلی است.

مشخصات فنی قطعات :

• توان موتور: معمولاً بین 3 تا 30 کیلووات، بسته به ظرفیت، نوع سیستم و ارتفاع ساختمان.
• دور موتور: در موتورهای گیربکس‌دار حدود 1400 دور در دقیقه و در موتورهای گیرلس بسیار پایین‌تر (حدود 150–200 rpm) ولی با گشتاور بالا.
• ولتاژ کاری: معمولاً ۳۸۰ ولت سه‌فاز. برخی موتورها در توان‌های پایین قابلیت کار با برق تک‌فاز را نیز دارند.
• درجه حفاظت (IP): بیانگر مقاومت موتور در برابر نفوذ گردوغبار و رطوبت است. برای مثال، IP44 یا IP55 در بسیاری از موتورهای استاندارد استفاده می‌شود.

گفتنی است: شناخت دقیق اجزای موتور و عملکرد هر یک از آن‌ها، در انتخاب، نصب، نگهداری و عیب‌یابی سیستم آسانسور نقش حیاتی دارد. همچنین تولیدکنندگان مختلف، این اجزا را با کیفیت‌ها، ابعاد و مشخصات متفاوت عرضه می‌کنند. که متناسب با نیاز پروژه باید انتخاب شوند. در پاسخ به سوال دوم مقدمه اجزا اصلی موتور شامل موارد زیر است:

پوسته موتور آسانسور

پوسته موتور یکی از اجزای مهم و حیاتی در ساختار موتور محسوب می‌شود. که وظیفه حفاظت، پایداری مکانیکی و کنترل شرایط عملکردی موتور را برعهده دارد. این پوسته نه‌تنها بخش‌های داخلی موتور از جمله استاتور، روتور و بلبرینگ‌ها را در خود جای می دهد. بلکه نقش مؤثری در مدیریت گرما، کاهش صدا و مقاومت فیزیکی موتور دارد.

معمولاً جنس پوسته از آلومینیوم آلیاژی یا چدن با کیفیت بالا انتخاب می‌شود. در بسیاری از موتورهای آسانسور مدرن، استفاده از آلومینیوم به دلیل وزن سبک، رسانایی حرارتی بالا و مقاومت در برابر خوردگی، رواج بیشتری دارد. همچنین طراحی این پوسته‌ها به‌صورت جمع‌وجور انجام می‌شود. تا امکان نصب آسان در فضاهای محدود آسانسور فراهم شود.

از دیگر ویژگی‌های کلیدی پوسته موتور می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• کاهش صدا و لرزش: طراحی دقیق و مهندسی‌شده پوسته، به همراه استفاده از متریال باکیفیت، باعث کاهش محسوس نویزهای ناشی از حرکت موتور می‌شود. این ویژگی به‌خصوص در پروژه‌هایی که آرامش صوتی اهمیت دارد، یک مزیت بزرگ به حساب می‌آید.
• انتقال و دفع حرارت: آلومینیوم به‌عنوان یک هادی حرارتی مؤثر، به دفع گرمای تولیدشده توسط موتور کمک می‌کند. برخی از پوسته‌ها دارای پره‌ها یا شیارهای خنک‌کننده نیز هستند. که سطح تماس با هوا را افزایش داده و تبادل حرارت را بهبود می‌بخشند.
• محافظت مکانیکی: پوسته موتور، مانند یک بدنه مقاوم، از اجزای حساس داخلی در برابر ضربه، گردوغبار، رطوبت و عوامل محیطی محافظت می‌کند. این امر نقش مؤثری در افزایش طول عمر موتور و کاهش هزینه‌های نگهداری دارد.
• پایه‌دار بودن و قابلیت نصب آسان: بسیاری از پوسته‌های موتور دارای پایه‌ها یا جای پیچ استاندارد هستند. که نصب سریع و ایمن موتور را در موتورخانه یا محل تعیین‌شده ممکن می‌سازد.

شفت موتور آسانسور

شفت موتور یکی از اجزای کلیدی در ساختار داخلی موتور است. که وظیفه اصلی آن انتقال نیروی چرخشی تولید شده توسط موتور به فلکه کششی یا گیربکس می‌باشد. این قطعه، به ظاهر ساده اما از نظر عملکردی بسیار مهم، نقش محوری در حرکت روان، دقیق و ایمن کابین آسانسور ایفا می‌کند.

بر خلاف شفت آسانسور که به کل چاه آسانسور اشاره دارد. شفت موتور یک محور فلزی دوار است. که معمولاً از فولاد آلیاژی مقاوم ساخته می‌شود. و در مرکز روتور موتور قرار دارد.

ویژگی‌ها و عملکرد شفت موتور:

• انتقال گشتاور: شفت موتور نیروی مکانیکی تولیدشده توسط روتور را به اجزای دیگر مانند گیربکس یا مستقیماً به فلکه کششی در موتورهای گیرلس منتقل می‌کند. این انتقال باید با کم‌ترین لقی و با دقت بالا انجام شود. تا از ایجاد لرزش و افت عملکرد جلوگیری گردد.
• اتصال به سایر اجزا: در موتورهای گیربکس‌دار، شفت به ورودی گیربکس متصل است. در حالی که در موتورهای گیرلس، فلکه کششی مستقیماً روی شفت سوار می‌شود. بنابراین طراحی و کیفیت ساخت شفت، تأثیر مستقیمی بر نرمی حرکت، صدای موتور و طول عمر قطعات متصل دارد.
• استحکام و مقاومت مکانیکی: شفت باید در برابر نیروهای پیچشی و تنش‌های مکانیکی ناشی از بار کابین مقاومت بالایی داشته باشد. به همین دلیل، از فولاد سخت‌کاری‌شده یا آلیاژهای خاص با عملیات حرارتی برای ساخت آن استفاده می‌شود.
• دوران یکنواخت و بدون لرزش: برای عملکرد بی‌نقص، شفت باید بالانس مکانیکی کامل داشته باشد. کوچک‌ترین ناهم‌ترازی در شفت می‌تواند موجب لرزش موتور، ایجاد صدا و کاهش عمر بلبرینگ‌ها و سایر اجزای چرخشی شود.

شفت موتور ، قلب مکانیکی سیستم انتقال قدرت در موتور محسوب می‌شود. این قطعه اگرچه ممکن است ساده به نظر برسد. اما کیفیت، طراحی و دقت ساخت آن نقش مهمی در حرکت نرم، ایمن و بی‌صدای آسانسور دارد.

فلکه اصلی موتور آسانسور

فلکه کششی یکی از اجزای کلیدی موتور در سیستم‌های کششی است. که وظیفه آن انتقال قدرت موتور به سیم‌بکسل‌ها و در نهایت، ایجاد حرکت کابین آسانسور می‌باشد. این قطعه به شکل قرقره‌ای شیار‌دار طراحی می شود. و معمولاً از جنس چدن مقاوم یا آلیاژهای فولادی ساخته می‌شود. تا در برابر فشار و اصطکاک بالا عملکردی مطمئن داشته باشد.

نقش و عملکرد فلکه کششی:

• انتقال حرکت موتور به سیم‌بکسل: فلکه مستقیماً به شفت موتور یا خروجی گیربکس متصل می‌شود. و با چرخش خود، باعث حرکت سیم‌بکسل‌هایی می‌شود که به کابین و وزنه تعادل متصل‌اند. در نتیجه، کابین به سمت بالا یا پایین حرکت می‌کند.
• هدایت دقیق سیم‌بکسل: شکل هندسی شیارهای روی فلکه، به‌گونه‌ای طراحی می‌شود. که سیم‌بکسل‌ها بدون لغزش یا سر خوردن روی آن حرکت کنند. 
• تغییر جهت حرکت: فلکه کششی علاوه بر انتقال نیرو، به عنوان یک مکانیزم تغییر جهت نیرو نیز عمل می‌کند. بسته به نوع طراحی آسانسور ، مسیر و نحوه کشش سیم‌بکسل ممکن است متفاوت باشد.

ویژگی‌های مهم فلکه کششی:

• جنس بدنه: معمولاً از چدن آلیاژی یا فولاد سخت‌کاری‌شده ساخته می‌شود. تا در برابر فشار، اصطکاک و ساییدگی مقاوم باشد.
• قطر فلکه: بسته به نوع موتور و ارتفاع مسیر حرکت آسانسور، قطر فلکه می‌تواند متفاوت باشد. قطر بیشتر معمولاً موجب حرکت نرم‌تر اما با نیاز به فضای بیشتر می‌شود.
• طراحی شیارها: تعداد و نوع شیارها  متناسب با تعداد سیم‌بکسل‌ها و ضخامت آن‌ها تعیین می‌شود. دقت در طراحی شیارها نقش حیاتی در جلوگیری از لیز خوردن و افزایش راندمان انتقال نیرو دارد.

استاتور موتور آسانسور

استاتور یکی از اجزای اصلی و حیاتی در موتور است. که وظیفه تولید میدان مغناطیسی ثابت برای چرخش روتور را بر عهده دارد. استاتور شامل هسته‌ فولادی لایه‌ای و سیم‌پیچ‌های مسی یا آلومینیومی است. که درون آن قرار می گیرند. این سیم‌پیچ‌ها به منبع تغذیه متصل  و با عبور جریان برق، میدان مغناطیسی دوار ایجاد می‌کنند.

در موتور آسانسور، استاتور نقش تعیین‌کننده‌ای در عملکرد، قدرت، بازدهی و حتی صدای موتور دارد. به‌ همین دلیل، طراحی و اجرای آن باید با دقت و براساس اصول مهندسی صورت گیرد.

ویژگی‌ها و عملکرد استاتور در موتور:

• تولید میدان مغناطیسی: استاتور از طریق سیم‌پیچ‌های خود، با دریافت جریان برق متناوب (AC)، یک میدان مغناطیسی چرخشی ایجاد می‌کند. این میدان، روتور را به چرخش وا‌می‌دارد. و در نهایت، منجر به انتقال نیروی مکانیکی به فلکه کششی می‌شود.
• نصب ثابت در بدنه موتور: استاتورها به‌طور دائمی به پوسته موتور یا بدنه بیرونی نصب می‌شوند. در محل اتصال میان استاتور و بدنه، گاهی از مواد رسانای حرارتی مانند چسب‌های حرارتی مخصوص یا پدهای انتقال حرارت استفاده می‌شود. تا گرمای تولیدشده به بیرون منتقل شود. و از داغ شدن موتور جلوگیری گردد.
• عایق‌بندی پیشرفته سیم‌پیچ‌ها: سیم‌پیچ‌های داخل استاتور باید به‌خوبی عایق‌کاری شوند. تا در برابر گرما، رطوبت و جریان‌های الکتریکی اضافی مقاوم باشند. در اغلب موتورها، از عایق‌های کلاس حرارتی بالا (مثلاً کلاس F یا H) استفاده می‌شود.
• طراحی لایه‌ای هسته: برای کاهش تلفات جریان گردابی  و افزایش راندمان، هسته استاتور از لایه‌های نازک فولادی با پوشش عایق ساخته می‌شود. این ساختار باعث کاهش تلفات حرارتی و افزایش بهره‌وری موتور می‌شود.

روتور موتور آسانسور

روتور ، بخش متحرک و چرخان در موتور است. که تحت تأثیر میدان مغناطیسی ایجاد شده توسط استاتور، شروع به چرخش می‌کند. این چرخش، اساس تولید نیروی مکانیکی در موتور است. و در نهایت از طریق شفت به فلکه کششی و سپس به سیم‌بکسل و کابین آسانسور منتقل می‌شود.

در واقع، روتور به نوعی مرکز تولید نیروی محرکه در سیستم موتور است. و کیفیت ساخت و طراحی آن، به‌طور مستقیم بر عملکرد، بازدهی و نرمی حرکت آسانسور اثرگذار است.

عملکرد و ویژگی‌های روتور موتور:

• حرکت تحت تأثیر میدان مغناطیسی: وقتی استاتور میدان مغناطیسی دوار تولید می‌کند. این میدان با روتور تعامل کرده و باعث ایجاد گشتاور و چرخش روتور می‌شود. این فرآیند بسته به نوع موتور (القایی، سنکرون، گیرلس یا گیربکسی) می‌تواند به شکل‌های مختلفی انجام شود.
• اتصال به شفت: روتور مستقیماً به شفت موتور متصل است. و با چرخش خود، شفت را نیز می‌چرخاند. در موتورهای گیرلس، این حرکت مستقیماً به فلکه کششی منتقل می‌شود. در موتورهای گیربکسی، ابتدا وارد گیربکس شده و سپس خروجی به فلکه می‌رسد.
• ساختار داخلی: روتور معمولاً از هسته فولادی لایه‌ای و میله‌های مسی یا آلومینیومی  ساخته می‌شود. در موتورهای سنکرون گیرلس، ممکن است روتور دارای آهنرباهای دائم باشد که راندمان را بالا می‌برد.
• تعادل مکانیکی بالا: برای جلوگیری از لرزش، صدای اضافی و کاهش استهلاک، روتور باید به‌صورت کاملاً متعادل (بالانس دینامیکی) طراحی و تولید شود. عدم تعادل در روتور می‌تواند به یاتاقان‌ها و شفت آسیب بزند.

انکودر موتور آسانسور

در پاسخ به سوال سوم مقدمه باید گفت: انکودر یکی از اجزای بسیار مهم و حساس در موتورهای مدرن است. که وظیفه‌ آن اندازه‌گیری دقیق موقعیت، سرعت و جهت چرخش موتور می‌باشد. این قطعه الکترومکانیکی، اطلاعات دقیقی از حرکت موتور را به کنترل‌کننده آسانسور (درایو یا اینورتر) ارسال می‌کند. و باعث می‌شود حرکت کابین نرم، ایمن و بدون شوک انجام شود. و به همین دلیل وجود آن در آسانسور امری ضروری است. 

انکودر معمولاً در قسمت انتهایی شفت موتور نصب می‌شود. و با چرخش شفت، سیگنال‌هایی را به شکل پالس تولید می‌کند که قابل تفسیر توسط سیستم کنترلی است.

عملکرد و نقش انکودر در آسانسور:

• اندازه‌گیری سرعت چرخش موتور: با شمارش تعداد پالس‌هایی که در هر ثانیه ارسال می‌شود. سیستم کنترل آسانسور می‌تواند سرعت لحظه‌ای موتور را بدست آورد. و آن را به دقت کنترل کند.
• تعیین جهت حرکت: جهت چرخش شفت موتور (به سمت بالا یا پایین) نیز توسط انکودر مشخص می‌شود. که برای فرمان‌دهی درست به ترمز و کنترل موقعیت کابین حیاتی است.
• موقعیت‌یابی دقیق کابین: در آسانسورهای پیشرفته، انکودر به سیستم کنترل کمک می‌کند. تا موقعیت کابین را نسبت به طبقات به‌صورت دقیق تشخیص دهد. این موضوع در ایست دقیق، هم‌سطح شدن با طبقات و جلوگیری از شوک حرکتی بسیار مؤثر است.
• کنترل نرم و ایمن حرکت: اطلاعات لحظه‌ای انکودر به اینورتر یا درایو فرکانس ارسال می‌شود. تا تنظیمات ولتاژ و فرکانس به گونه‌ای اعمال شود. که حرکت کابین از حالت سکون تا سرعت نهایی و بالعکس، کاملاً یکنواخت و ایمن باشد.

جدول انتخاب موتور آسانسور

جدول انتخاب موتور یکی از ابزارهای کلیدی و راهگشا در فرآیند انتخاب موتور مناسب برای پروژه‌های ساختمانی است. این جدول به سازندگان، نصابان و مشاوران فنی کمک می‌کند. تا بر اساس ظرفیت کابین، تعداد توقف‌ها، سرعت آسانسور و نوع سیستم محرکه (گیربکسی، گیرلس یا هیدرولیکی)، بهترین گزینه را از میان موتورهای موجود در بازار انتخاب کنند.

نقش و اهمیت جدول انتخاب موتور :

• انتخاب صحیح توان موتور (kW): با بررسی جدول، می‌توان توان مورد نیاز موتور را متناسب با ظرفیت حمل و سرعت حرکت آسانسور انتخاب کرد. 
• تطابق با نوع سیستم آسانسور: جدول‌ها معمولاً بر اساس نوع موتور  دسته‌بندی می‌شوند. تا انتخاب دقیق‌تری بر اساس ساختار پروژه انجام شود.
• راهنمایی در انتخاب برند و مدل: بسیاری از جدول‌ها حاوی اطلاعات برندهای معتبر موتور و مدل‌های مناسب هر ظرفیت و کاربرد هستند که فرآیند انتخاب را برای کارشناسان فنی ساده‌تر می‌کند.
• پیشگیری از خطا در طراحی: استفاده از جدول، احتمال اشتباه در محاسبه توان، افت راندمان، یا فشار بیش از حد به موتور را کاهش داده و عمر مفید تجهیزات را افزایش می‌دهد.

موتور  ایرانی :	موتور  وارداتی :
موتور آسانسور بهران     6.1 ، 7.3 ، 9.2 کیلووات کیلووات	موتور گیربکس ساسی ایتالیا      5.5 ، 7.3 ، 9.2 ، 11 ، 13.2 ، 17.6 کیلووات
موتور آسانسور سکا     6.1 ، 7.3 کیلووات	موتور گیربکس ساسی اسپانیا    5.5 ، 7.3 ، 9.2 ، 11 ، 13.2 ، 17.6 کیلووات
موتور آسانسور پرگاس   6.1 ، 7.3 کیلووات	موتور گیربکس سیکور ایتالیا        5.5 ، 7.3 ، 9.2 ، 11 ، 13.2 کیلووات
موتور اسانسور فرشباف   6.1 ، 7.3 ، 9.2 کیلووات	موتور گیربکس ایتال گیرز              5.5 ، 6 ، 7.3 کیلووات
موتور آسانسور الکو       6.1 ، 7.3 ، 9.2 کیلووات	موتور گیربکس مونتاناری             5.5 ، 6 ، 7.3 کیلووات