آسانسور چیست؟

در پاسخ به سوال دوم مقدمه انواع آسانسور به همراه ویژگی ها و مزیت های آن به شرح زیر است:

۱. آسانسور کششی

متداول ترین و پرکاربرد ترین نوع آسانسور ، مدل کششی است که با بهره گیری از نیروی اصطکاک بین فلکه موتور و سیم بکسل کار می کند. در این مکانیزم نیروی محرکه به فلکه منتقل و از فلکه به سیم بکسل انتقال می یابد. سیم بکسل از یک سو به کابین و از سمت دیگر به وزنه تعادل متصل است. با حرکت کابین به سمت بالا ، وزنه تعادل به سمت پایین حرکت می کند. و با حرکت کابین به سمت پایین وزنه به سمت بالا حرکت می کند. استفاده از وزنه تعادل باعث کاهش مصرف انرژی و افزایش راندمان در این سیستم می شود. همین مزیت ها باعث می شود آسانسورهای کششی گزینه ای مناسب برای استفاده در ساختمان های مرتفع باشد.

این نوع از آسانسورها در سه مدل گیربکس ، گیرلس و روملس طراحی می شوند که هر کدام مزیت ها و ویژگی های خاص خود را دارند. این تنوع در طراحی باعث می شود هر کدام از مدل ها مناسب یک یا چند پروژه مختلف باشند. 

به لحاظ کارکرد نیز مکانیزم کششی با ارائه سرعت بالا و حرکت نرم و با شیب ملایم یک انتخاب اصولی و حرفه ای است. سرویس و نگهداری این نوع از آسانسور به سهولت امکان پذیر است. و قطعات یدکی آن در صورت خرابی احتمالی در دسترس هستند. همچنین امکان استفاده از تابلو فرمان‌های هوشمند و کنترل‌های پیشرفته در این نوع سیستم وجود دارد که تجربه حرکت عمودی را برای کاربران راحت‌تر، ایمن‌تر و سریع‌تر می‌کند. بنابراین ، آسانسور کششی گزینه‌ای ایده‌آل برای ساختمان‌هایی است که نیاز به سرعت، ظرفیت مناسب و تردد بالا دارند. که در زیر انواع آن به تفکیک شرح داده می شوند.

آسانسور کششی گیربکسی

رایج ترین مدل مکانیزم کششی برای ساختمان های مسکونی و اداری کم تردد ، نوع کششی گیربکسی است. این سیستم با استفاده از موتور گیربکس و انتقال نیروی محرکه به سیم بکسل کار می کند. موتور گیربکسی در این سیستم وظیفه تبدیل سرعت چرخش موتور به نیروی لازم برای کشش کابین را بر عهده دارد و عملکرد یکنواختی ایجاد می‌کند.

استفاده از این سیستم در ساختمان هایی با تراکم ترافیک محدود و کم ارتفاع رایج است. و نوع اکونومی مکانیزم کششی محسوب می شود. به لحاظ صدا و لرزش این نوع از سیستم نسبت به مدل گیرلس با صدا و لرزش بیشتری همراه است. اما همچنان می توان در بسیاری از پروژه های نصب و راه اندازی آسانسور از آن استفاده نمود. گفتنی است: به دلیل وجود گیربکس، تعمیرات دوره‌ای آن اهمیت زیادی دارد.

از نظر نصب، مدل کششی گیربکسی نیاز به موتورخانه در پشت‌بام دارد. این موضوع باعث می‌شود عملیات سرویس و نگهداری آسان‌تر انجام شود. با وجود اینکه تکنولوژی آن نسبت به نسل‌های جدید ساده‌تر است، اما همچنان یکی از پرفروش‌ترین آسانسورها در بازار ایران محسوب می‌شود و عمر طولانی و کارایی بالا ، آن را به گزینه‌ای مطمئن تبدیل کرده است.

آسانسور گیرلس (بدون گیربکس)

گیرلس نسل جدیدی از سیستم های کششی است که بدون استفاده از گیربکس طراحی می شود. و بر این اساس دارای حرکتی نرم ، کم صدا و با بازدهی بالا است. در این مکانیزم از موتور سنکرون مغناطیس دائم استفاده می‌شود که راندمان بسیار بالایی ایجاد می‌کند. این ویژگی باعث محبوبیت این مدل در ساختمان‌های لوکس می شود.

یکی از مزیت های مهم این سیستم ، ابعاد کوچک و جمع و جور است. که فضای کمی را اشغال می کند. و در اندک فضای موتورخانه قابل نصب و راه اندازی است. ضمن این که مصرف انرژی آن نیز نسبت به مدل گیربکس کمتر است. و با پروژه هایی با کورس حرکتی بالا استفاده از آن رایج است.

هزینه اولیه سیستم گیرلس نسبت به مدل گیربکسی بیشتر است اما در بلندمدت به دلیل کاهش هزینه نگهداری، توجیه اقتصادی پیدا می‌کند. نبود گیربکس باعث کاهش استهلاک قطعات می شود. و سرویس‌های دوره‌ای ساده‌تر و کم‌هزینه‌تر می‌شود. این مکانیزم برای ساختمان‌های پرتردد و مرتفع بهترین گزینه محسوب می‌شود.

آسانسور کششی روملس (بدون موتورخانه)

روملس یا MRL مدلی پیشرفته از مکانیزم کششی است که بدون استفاده از موتورخانه طراحی می شود. در این سیستم موتور داخل چاهک قرار می گیرد و فضای محدودی را اشغال می کند. با توجه به این که در این نیازی به موتورخانه نیست . در بسیاری از ساختمان های پرترافیک به دلیل زیبایی معماری و کاهش هزینه ساخت اتاق موتورخانه استفاده از آن رایج است.

این مدل معمولاً از موتور گیرلس بهره می‌برد. و به همین دلیل عملکرد بسیار کم‌صدا و روان دارد. سازگاری مکانیزم روملس با طراحی‌های مدرن، آن را به گزینه محبوب سازندگان تبدیل می کند. با حذف موتورخانه، دسترسی به پشت‌بام برای سرویس موتور نیز حذف می‌شود و سرویسکار از طریق چاه به قطعات دسترسی خواهد داشت.

گفتنی است: طراحی و اجرای این سیستم بایستی دقیق و اصولی انجام شود. تا در بلندمدت از خرابی های احتمالی پیشگیری شود. باید دانست: هزینه نصب و راه اندازی و قطعات آن نسبت به دو مدل گیربکس و گیرلس بالاتر است. اما مزایا و ویژگی هایی دارد که آن را برای پروژه هایی با محدودیت فضا ایده آل می سازد.

۲. آسانسور هیدرولیک

مکانیزم هیدرولیک با بهره گیری از فشار روغن و نیروی محرکه آن ، کابین را به سمت بالا هدایت می کند. و در هنگام پایین آمدن از نیروی جاذبه کمک می گیرد. در این مکانیزم ، یک پاوریونیت شامل پمپ، مخزن و شیرآلات مخصوص وظیفه تولید فشار لازم را بر عهده دارد. حرکت آرام، لرزش کم و صدای پایین از ویژگی‌های بارز این سیستم است. مدل هیدرولیک به‌ویژه در ساختمان‌هایی که فضای محدود دارند یا امکان ساخت موتورخانه در پشت‌بام وجود ندارد، انتخابی بسیار کارآمد محسوب می‌شود.

این سیستم در سه مدل حفره‌دار (جک مستقیم زیر کابین)، بدون حفره (جک کنار کابین) و هیدرولیک با سیم‌بکسل طراحی می‌شود که امکان استفاده در شرایط مختلف ساختمانی را فراهم می‌کند. به لحاظ ایمنی این مکانیزم را می توان جزء ایمن ترین آسانسورها دانست.  زیرا در صورت قطع برق، کابین به آرامی به پایین‌ترین طبقه برمی‌گردد و هیچ خطری برای مسافران ایجاد نمی‌شود.

ضمن این که نصب این مکانیزم آسان‌تر و هزینه اولیه آن‌ها نسبت به مدل‌های کششی کمتر است. سرویس و نگهداری آسان، لرزش کم، مناسب‌بودن برای ساختمان‌های ۲ تا ۶ طبقه و امکان نصب در فضاهای محدود از مزایای مهم این سیستم هستند. بنابراین سیستم هیدرولیک بهترین انتخاب برای ساختمان‌های کم‌ارتفاع، ویلاها و پروژه‌هایی است که نیاز به حرکت نرم و نصب سریع دارند.

آسانسور هیدرولیک حفره‌دار (جک مستقیم)

در مکانیزم هیدرولیک حفره دار ، جک  درون چاهک قرار می گیرد. و تا بالاترین لول طبقات امتداد می یابد. طراحی این سیستم برای ساختمان های با کورس حرکتی محدود است. و به دلیل ایمنی بالا و حرکت نرم و بدون لرزش از محبوبیت بالایی برخوردار است. ضمن این که سیستم هیدرولیکی باعث کاهش لرزش و صدای این مکانیزم می شود.

برای نصب این مدل لازم است چاهی با عمق مناسب حفر شود. تا جک بتواند در آن مستقر شود. این موضوع ممکن است هزینه‌های عمرانی پروژه را افزایش دهد، اما نتیجه نهایی سیستمی با عملکرد پایدار و ایمن است. به دلیل ساختار ساده، هزینه نگهداری این مکانیزم نیز مناسب است.

گفتنی است: مکانیزم هیدرولیک جک مستقیم ظرفیت حمل بالایی دارد. و برای استفاده جهت حمل بارهای سنگین و خودروبر گزینه ای مناسب و ایده آل است. در این سیستم فشار روغن باعث بالارفتن کابین و جاذبه باعث پایین آمدن آن می شود. ضمن این که چون جک در قسمت پایین کابین قرار می گیرد. احتمال سقوط کابین غیر ممکن است. بنابراین این مدل ایمن ترین نوع هیدرولیک است.

آسانسور هیدرولیک بدون حفره (جک بغل)

در مدل بدون حفره، جک در کنار کابین نصب می‌شود و دیگر نیازی به حفر چاه عمیق وجود ندارد. این مزیت برای ساختمان هایی که با محدویت های عمرانی مواجه هستند گزینه ای مناسب است. در بسیاری از پروژه ها مخصوصا ساختمان های قدیمی از این مکانیزم استفاده می شود.

این سیستم ساختار ساده‌ای دارد و هزینه نصب آن نسبت به مدل جک مستقیم کمتر است. با این‌ حال ظرفیت آن معمولاً کمتر از مدل‌های جک مستقیم است. حرکت کابین در این آسانسور نرم و ایمن است اما سرعت معمولاً پایین‌تری نسبت به آسانسورهای کششی دارد.

گفتنی است: به توجه به این که این سیستم نیازی به حفاری و چاله آسانسور ندارد ، نصب آن در مدت زمان کمتری صورت می گیرد. و گزینه ای مناسب برای استفاده در ساختمان هایی با کورس حرکتی محدود است. ضمن این که هزینه سرویس و نگهداری آن نیز مقرون به صرفه است. و بدون نیاز به موتورخانه نیز می توان آن را نصب و راه اندازی نمود.

آسانسور هیدرولیک با سیم‌بکسل

مکانیزم هیدرولیک با سیم بکسل تلفیقی از سیستم کششی و هیدرولیک است. که در آن جک مستقیما کابین را بالا نمی برد. و از طریق سیم بکسل این حرکت صورت می گیرد. این مهم باعث کاهش طول مورد نیاز جک و افزایش ایجاد کورس حرکتی می شود.

این ترکیب باعث می شود سیستم هیدرولیک با سیم‌بکسل نسبت به مدل‌های هیدرولیک معمولی سرعت بیشتری داشته باشد. همچنین امکان اجرای آن در ساختمان‌هایی با محدودیت چاه وجود دارد. وزن پایین کابین روی جک نیز باعث افزایش عمر کاری سیستم می‌شود.

هر چند هزینه نصب این مکانیزم نسبت به برخی مدل های هیدرولیک بیشتر است. اما عملکرد مناسب و با شیب نرم و ملایم آن باعث محبوبیت آن می شود. گفتنی است : فرایند سرویس ماهیانه آن بایستی به نحو اصولی انجام شود. و سیم بکسل ها به طور منظم مورد بازرسی قرار گیرند. در این سیستم می توان آسانسور را با کورس حرکتی بیشتری مورد نصب قرار داد.

۳. آسانسور مغناطیسی 

یکی از مدرن و پیشرفته ترین آسانسورها ، مدل مغناطیسی است که عملکرد آن براساس نیروی مغناطیس صورت می گیرد. در این سیستم هیچ‌گونه تماس مکانیکی بین کابین و ریل وجود ندارد، به‌همین‌دلیل حرکت آن کاملاً بدون اصطکاک و بسیار سریع است. این فناوری بیشتر در برج‌های بسیار بلند مورد استفاده قرار می‌گیرد.

این مکانیزم ضمن ایجاد سرعت بالا ، امکان حرکت در هر دو جهت عمودی و افقی را فراهم می کند. همین امر باعث می شود در بسیاری از مکان های تجاری و پرتردد مهم در جهان از آن استفاده شود. یکی از مزایای مهم این مکانیزم کاهش استهلاک قطعات است. 

هزینه بسیار بالای ساخت و نگهداری مکانیزم مغناطیسی باعث می شود استفاده از آن محدود به پروژه‌های بسیار خاص باشد. این سیستم نیازمند تکنولوژی پیشرفته و مهندسی دقیق است. آینده صنعت آسانسور به‌طور جدی تحت تأثیر فناوری‌های مغناطیسی قرار خواهد گرفت.

4. آسانسور وینچی

سیستم وینچی بر اساس بالابرهای صنعتی وینچ طراحی می شود و استفاده از آن بیشتر در کارگاه ها و پروژه های صنعتی است. این مکانیزم با استفاده از یک سیستم کشش قوی جهت بالا و پایین بردن کابین استفاده می کند. و به همین دلیل برای حمل تجهیزات و بارهای سنگین گزینه ای مناسب است. 

طراحی این سیستم به طور معمول برای حمل و جابه جایی بار است.  زیرا سیستم ایمنی آن مشابه آسانسورهای استاندارد نیست. با این‌ حال کاربرد گسترده‌ای در صنایع دارد. سرعت و ظرفیت باربری آن بستگی به نوع وینچ و موتور دارد.

گفتنی است: هزینه نصب و راه اندازی آن کاملا مقرون به صرفه است. و در پروژه های موقت گزینه ای ایده آل است.  انعطاف‌پذیری بالا و امکان انتقال سریع آن به محل دیگر از مزایای اصلی‌اش است. این مکانیزم در صنعت ساخت‌وساز نقش مهمی در حمل مصالح دارد.

5. آسانسور اسکرو (پیچ و مهره‌ای)

مکانیزم اسکرو با بهره گیری از یک شفت پیچ وار و مهره محرک صورت می گیرد و به وسیله آن کابین در جهت عمودی جابه جا می شود. استفاده از این سیستم در آسانسورهای خانگی متداول است. حرکت آن بسیار ایمن و آرام است. و نیازی به چاهک یا موتورخانه در آن نیست.

گفتنی است: مدل اسکرو بازدهی بالا و مصرف انرژی کمی دارد چرا که موتور تنها در هنگام حرکت فعال است. ضمن این که هزینه سرویس و نگهداری آن نیز منطقی است. بنابراین استفاده از آن در ساختمان هایی با فضای محدود مناسب است.

حداکثر ارتفاع و کورس حرکتی این سیستم محدود است و معمولاً برای 2 تا 5 ایستگاه استفاده می‌شود. سرعت آن پایین‌تر از انواع کششی است اما امنیت بسیار بالایی دارد. نصب آسان و عملکرد بدون نیاز به تجهیزات سنگین، از مزایای مهم این سیستم است.

6. آسانسور وکیوم 

سیستم وکیوم با بهره گیری از فشار هوا عمل می کند و جزء به روزترین سیستم های آسانسور است. در این مکانیزم کابین داخل یک استوانه شفاف قرار می گیرد و با تغییر فشار هوا بالا و پایین می‌رود. طراحی شیشه‌ای این آسانسور ، آن را بسیار زیبا و منحصر‌به‌فرد می سازد.

این مکانیزم نیازی به چاهک یا موتورخانه ندارد. و در مکان هایی با محدودیت فضا ، استفاده از آن منطقی است. ضمن این که نصب آن با سهولت و مدت زمان کمتری صورت می گیرد. با برق تک فاز نیز کار می کند. 

سیستم وکیوم ظرفیت کمی دارد و بیشتر برای استفاده‌های خانگی مناسب است. کورس حرکتی و سرعت آن نیز محدود است، اما زیبایی ظاهری و تکنولوژی ساده باعث محبوبیت آن می شود. این مدل یکی از گزینه‌های لوکس برای ویلاها و خانه‌های دوبلکس است.

6. آسانسور پانوراما

سیستم پانوراما یا همان مدل شیشه ای جزء مدرن ترین نمونه های آسانسور است. که کابین آن با دیواره های شیشه ای طراحی می شود و دید 360 درجه به محیط اطراف می بخشد. استفاده از این مکانیزم در مراکز خرید ، هتل ها و ساختمان های لوکس با نمای بیرونی متداول است. 

این سیستم بر پایه کششی و یا هیدرولیک طراحی می شود. زمانی که کورس حرکتی محدود است از مدل های هیدرولیک استفاده می شود و در ساختمان هایی با تراکم ترافیک بالا نمونه کششی آن مورد نصب قرار می گیرد.  طراحی زیبا و معماری هماهنگ آن نقش مهمی در جذابیت فضا ایفا می‌کند. حتی در برخی پروژه‌ها سیستم پانوراما به عنصر اصلی طراحی تبدیل می‌شود.

بهای تمام شده این سیستم نسبت به مدل های معمولی بیشتر است. چرا که استفاده از کابین شیشه ای و طراحی دقیق در آن الزامی است. سرویس و نگهداری آن نیز بایستی با دقت بالایی انجام گیرد.  با این حال، تجربه حرکت در سیستم پانوراما برای کاربران بسیار لذت‌بخش است و ارزش ملک را افزایش می‌دهد.